Parafiada skutecznie włącza się w działania prorodzinne w Europie i na świecie

o. Józef Joniec

Zaczęło się u Pijarów w Krakowie

Pojęcie „Parafiada” zostało utworzone w 1988 roku w środowisku polskich pijarów na określenie projektu edukacyjno-wychowawczego, który został zaprezentowany przez o. Józefa Jońca SP na ogólnopolskim spotkaniu duszpasterzy dzieci i młodzieży w Krakowie. Projekt zakładał systematyczną pracę edukacyjno-wychowawczą z dziećmi i młodzieżą w parafiach i ośrodkach pijarskich we współpracy z rodziną, szkołą i środowiskiem, w ciągu roku szkolnego 1988/1989. Program, oparty na starogreckiej triadzie „stadion, teatr, świątynia”, systemie współzawodnictwa i chrześcijańskiej wizji człowieka, został przyjęty przez władze zakonne i skierowany do realizacji w ośrodkach pijarskich w Polsce. Jego rocznym podsumowaniem była kilkudniowa impreza pt. „Parafiada Dzieci i Młodzieży” pod koniec czerwca 1989 roku w Krakowie. Pierwsza Parafiada w Krakowie została zrealizowana przy współpracy rodzin z parafii na Olszy i Wieczystej, pracowników Akademii Wychowania Fizycznego, Klubu Sportowego Wieczysta, alumnów Wyższego Seminarium Duchownego Zakonu Pijarów i władz samorządowych. Poszczególne reprezentacje współzawodniczyły w 15-osobowych zespołach. Wyniki były imponujące. Postanowiono udoskonalać i kontynuować realizację programu. Od tego czasu Parafiada jest realizowana systematycznie i stanowi jedną z dynamicznie rozwijających się form charyzmatu i działalności Zakonu Pijarów.

Program prorodzinny otwarty na nowe czasy

Zmiany społeczno-polityczne, które nastąpiły w Polsce i w świecie po roku 1989, spowodowały że Parafiada wyszła szeroko poza środowiska pijarskie i stała się otwartym programem edukacyjno-wychowawczym, imprezą, ruchem i stowarzyszeniem prorodzinnym, podejmującym troskę o wszechstronne i harmonijne przygotowanie dzieci i młodzieży do dorosłego życia. Zadanie to, podejmowane w formule otwartej i we współpracy młodych ze środowiskiem rówieśniczym, rodziną, szkołą, parafią i samorządem lokalnym, przynosi imponujące owoce widoczne zarówno w bogactwie programowym, jak i wzrastającej nieustannie liczbie zaangażowanych osób i środowisk.

Źródło licznych inicjatyw

W programie odwołaliśmy się świadomie do starożytnej greckiej triady „stadion, teatr, świątynia” i wartości obecnych w kulturze europejskiej. Starożytna tradycja grecka i praktyka chrześcijańska, w tym wielowiekowa tradycja edukacyjno-wychowawcza pijarów, wyznacza treść i formę programu Parafiady. Program i idea Parafiady, zataczając coraz szersze kręgi i wychodząc poza granice Polski, stały się zjawiskiem międzynarodowym. W oparciu o realizację całorocznego programu i współzawodnictwa prowadzącego do międzynarodowej imprezy powstał ruch parafiadowy. Natomiast już w 1992 roku autorzy programu uznali za konieczne założyć stowarzyszenie Parafiada, które mogłoby zapewnić rozwój i realizację programu. Parafiada jest zatem programem, imprezą, ruchem i stowarzyszeniem, spełniając tym samym wymagania definicji systemu, która zakłada integralną całość ideową, metodyczną i organizacyjną.

Parafiada – system edukacyjno-wychowawczy i profilaktyczny

Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej „Ecclesia in Europa”, mówiącej o Jezusie Chrystusie, który żyje w Kościele, jako źródle nadziei dla Europy, napisał: „W procesie przekształceń, jakie się dokonują, Europa powołana jest przede wszystkim do tego, by odnalazła swą prawdziwą tożsamość. Choć bowiem powstała ona jako rzeczywistość bardzo niejednorodna, musi wypracować nowy wzorzec jedności w różnorodności, wspólnoty narodów pojednanych, otwartej na inne kontynenty i włączonej w aktualny proces globalizacji”.

Przełożony Generalny Zakonu Pijarów, Jose Maria Balcells, w liście na XV Parafiadę, skierowanym do twórców, organizatorów i uczestników, zwraca uwagę, że Sobór Watykański II i Jan Paweł II ukazują trzy zasady, na których opiera się osobowość i działalność chrześcijańskiego wychowawcy. Są to: zasada miłości okazywanej przez kulturę (uczestnictwo w świecie), zasada miłości okazywanej przez duszpasterstwo (świadczenie o Bogu), zasada miłości okazywana w całym procesie wychowania (towarzyszenie w urzeczywistnianiu człowieczeństwa).

Międzynarodowa Parafiada Dzieci i Młodzieży, organizowana corocznie, jest autentycznym i rzeczywistym wprowadzeniem w życie ideałów pojednania, otwartości, solidarności, szlachetnej rywalizacji, ducha pracy, twórczości oraz nadziei. Jest okazją i szansą do odnajdywania prawdziwej tożsamości przez dzieci, młodzież i ich wychowawców. Jest polem, na którym chrześcijański wychowawca może wcielać w życie miłość dzięki kulturze, świadczeniu o Bogu, towarzyszeniu wychowankowi w jego początkowym odcinku drogi życiowej oraz będąc przewodnikiem w życiowym pielgrzymowaniu do celu ostatecznego, jakim jest życie wieczne.

W roku 2003 odbyła się XV jubileuszowa Międzynarodowa Parafiada w Warszawie. Każdego roku gromadzi ona młodych ludzi z wielu zakątków świata: Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy, Holandii, Belgii, Francji, Rosji, Mołdawii, Niemiec, Słowacji, Węgier, Czech, Włoch, Norwegii, USA, Kenii. Jej uczestnikami są mieszkańcy wiosek, miasteczek i wielkich aglomeracji miejskich. W cytowanej już adhortacji apostolskiej „Ecclesia in Europa” Jan Paweł II w słowach pełnych troski i miłości nalega: „Zachęcam też Kościół w Europie, by coraz większą uwagę poświęcał wychowaniu młodych do wiary. Patrząc w przyszłość, koniecznie musimy zwrócić ku nim nasze myśli; musimy spotkać się z umysłami, sercami, osobowościami młodych, by dać im rzetelną formację ludzką i chrześcijańską”. Analizując dotychczasowy przebieg działań Parafiadowych, z pełną odpowiedzialnością można powiedzieć, że ta zachęta może być potwierdzeniem słuszności obranej strategii oddziaływania wychowawczego, duszpasterskiego i kulturowego. Gdy bowiem inni rozdzierali lub rozdzierają szaty i nie mogą porozumieć się, czy w ogóle należy wychowywać młodych, albo jakie powinny być cele wychowawcze, tu realizuje się konkretny program, nawiązujący do najpiękniejszych i najszlachetniejszych wzorców polskiej i europejskiej myśli edukacyjnej i pedagogicznej.

Twórcy Parafiady skorzystali z języka współczesnego racjonalizmu i pragmatyzmu oraz inteligencji emocjonalnej, aby urzeczywistnić dyrektywę reformatora szkolnictwa polskiego, pijara Stanisława Konarskiego: „dokładajcie wszelkich starań, kształcąc serce – cnotami (dziś: wartościami – uzupełnienie autora), umysł – naukami (wiedzą, umiejętnościami, rozumieniem), ciało – ćwiczeniami (sprawnościami, umiejętnościami)” oraz wprowadzić w nurt codziennego życia uczniów, rodziców, nauczycieli, wychowawców, katechetów, szkół i parafii nauczanie Soboru Watykańskiego II i Jana Pawła II.

Edukacja, wychowanie i profilaktyka oparte o program Parafiady obejmują sport, religię i kulturę. Tym samym wskazuje się na człowieka jako istotę cielesną, psychiczną, duchową i społeczną, i do wszystkich tych wymiarów kieruje w tym samym czasie i miejscu stymulujące oddziaływanie. Pojmując człowieka integralnie, stworzono program odpowiadający tej integralności.

Ogólnym celem edukacji i wychowania jest zmotywowanie konkretnej osoby lub grupy do świadomego podjęcia trudu troski o swoje człowieczeństwo, jego wszechstronny rozwój i wykorzystanie możliwości. Szczegółowymi celami mogą być: stymulowanie integracji osobowości, rozwijanie wrażliwości moralnej, religijnej i prospołecznej, kształtowanie empatii. Do celów szczegółowych może także należeć pomoc w zdobywaniu umiejętności i sprawności niezbędnych do osiągnięcia celu głównego, a więc pomoc w nabyciu sprawności fizycznych, intelektualnych, moralnych, religijnych, społecznych. Należą do nich przykładowo: samokontrola, wyznaczanie celów, współpraca z innymi, obowiązkowość, pracowitość, modlitwa, wierność Bogu, sobie i innym, wytrwałość, umiejętność pokonywania przeszkód, umiejętność przeżywania przeciwności, porażek i sukcesów.

Człowieczeństwo urzeczywistnia się poprzez miłość i zaufanie do Boga, siebie i innych ludzi. Wyraża się to najpełniej w zaufaniu i zawierzeniu Bogu. Zaufanie i zawierzenie jest podstawą nadziei, dlatego człowiek bez nadziei nie może urzeczywistniać swojego człowieczeństwa. W procesie wychowania potrzebne jest przekazywanie wiary, nadziei i miłości. Te wszystkie elementy zawiera całościowy program każdorocznej Parafiady. Spotkania z Bogiem i rówieśnikami, wychowawcami, nauczycielami, mistrzami dają okazję do obserwowania i wykorzystywania tych sprawności, umiejętności i wiedzy oraz planowania przyszłego swojego życia. Uczestnicy Parafiady w 2000 roku na pytanie, co im się najbardziej podoba w Parafiadzie, odpowiadali: spotkanie nowych ludzi – 35%; program sportowy – 29,58%; zwiedzanie Warszawy – 13,75%; program kulturalny – 12,08%; liturgia – 9,17%. Dziewczęta bardziej ceniły możliwość poznania nowych ludzi, a chłopcy bardziej zajęcia sportowe.

To, co dziś, w świetle obserwacji codziennych wydarzeń z życia młodych ludzi i badań naukowych, wydaje się szczególnie pilne i ważne w procesie edukacji i wychowania dzieci i młodzieży, to uwrażliwienie na rzeczywistość Boga i drugiego człowieka. Tę właśnie misję podejmuje i pełni Parafiada, stwarzając okazję uczestnictwa w liturgii, sakramentach, życiu parafii, dekanatu, diecezji, spotkań z innymi, rywalizacji, ćwiczenia umiejętności i sprawności fizycznych, rozwijania zdolności i umiejętności intelektualnych i artystycznych.

Parafiada jest także programem profilaktycznym. Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, że edukacja i wychowanie są najważniejszymi i pierwszorzędnymi działaniami profilaktycznymi. Tam, gdzie proces wychowania przebiega prawidłowo, gdzie jest wspierany przez różne formy oddziaływania wychowawczego, tam wcale lub w minimalnym stopniu występują objawy zaburzeń w osobowościowym, społecznym i religijno-moralnym rozwoju dzieci i młodzieży, jednak dotychczasowe formy pracy w ramach programu Parafiady zakładały dotarcie do tych młodych ludzi, którzy albo pochodzą ze środowisk niewydolnych lub bezradnych wychowawczo, albo ujawniają już pewne symptomy nieprzystosowania społecznego.

Różnorodna aktywność, realizowana w kolejnych etapach Parafiady, stwarza rzeczywiste możliwości do osiągnięcia zadań rozwojowych. Dla 3500 dzieci z wielu krajów każdego roku Parafiada to najpierw okres codziennej, systematycznej pracy, następnie szlachetnej rywalizacji i współpracy, dzielenia się swoimi osiągnięciami, a także spotkaniem z nowymi ludźmi i kulturami, doświadczaniem Boga i Kościoła, sposób na rozwijanie sprawności fizycznych, pokonywanie własnych słabości, poznawanie historii, uczenie się patriotyzmu, życie wartościami.

Parafiada po 18 latach oddziaływania edukacyjno-wychowawczego i profilaktycznego, wspierającego rodzinę, szkołę i parafię, umocniona zdobytymi doświadczeniami, podejmuje nieustannie nowe wyzwania na poziomie ideowym (stawia sobie nowe cele), metodycznym (nowe metody i formy pracy) oraz organizacyjnym (struktura stowarzyszenia i budowanych partnerstw). W ten sposób staje się zaczynem licznych inicjatyw i zjawisk w różnych miejscach i środowiskach w Polsce oraz poza jej granicami.

W tym miejscu pojawia się nowy wątek rozważań, dotyczący pracy wolontariuszy i profesjonalistów. Dla nich wszystkich Parafiada również może być miejscem realizowania siebie, pomocy innym, zdobywania doświadczenia i skutecznego włączenia się w integracyjne działania prorodzinne w Europie i Świecie.

Tekst z publikacji „Rodzina wiosną dla Europy i świata”, Łomianki 2008, s. 311-316.